۱۰۰ سال گمنامی محمدتقی‌خان پسیان، شهید وطن 
کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها؛ نماینده‌های فرهنگی مشهد 
چراغ روشن مسجد ۷۳ ساله در کلاته‌برفی
قاسم آخری می‌گوید: آخرین ارباب روستا ابوالقاسم سیدی بود. زمانی‌که ما به اینجا آمدیم، مسجد را ساخته بودند، اما کوچک بود. زمین داشتیم، اما پول کافی برای بزرگ‌کردن مسجد نداشتیم. مردم به‌مرور پول می‌دادند و حاجی‌معمار خدابیامرز ساخت‌و‌ساز مسجد را ادامه می‌داد.
ساده و بدون هیچ نمای خاصی است. گنبد و گلدسته‌ای هم ندارد. تنها نشان مسجد الزهرا (س) محله کلاته‌برفی، در و نرده‌های سبز‌رنگ آن، کنار دو درخت توت قدیمی داخل خیابان شاهنامه۲۶ است. به گفته اهالی، این مسجد حدود ۷۳سال پیش به دست ساکنان ساخته شده و زمین آن را هم حاجی‌استکانی، ارباب قدیمی محله، وقف کرده است؛ مسجدی که از گذشته تا امروز قلب تپنده محله محسوب می‌شود.
این مکان قدیمی برای اهالی کلاته‌برفی، کانون فعالیت‌های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی است. پیر و جوان، زن و مرد علاوه‌بر اقامه نماز جماعت، برای تعیلم و تربیت، کتاب‌خوانی و سایر فعالیت‌ها به اینجا می‌آیند.
زمین وقفی اربابی
سردر مسجد، زیر شاخه درخت توت خیابان مخفی شده است و به‌سختی دیده می‌شود. روی تابلو نوشته شده «مسجد الزهرا (س) محله کلاته‌برفی، تأسیس ۱۳۳۰». بالای آن هم تابلو دیگری قرار دارد که نشان می‌دهد مرکز نیکوکاری کارآفرینی و توانمندسازی «عرشیان توس» هم در این مسجد فعال است و زیر‌نظر کمیته امداد امام‌خمینی (ره) فعالیت دارد. تعدادی از ساکنان قدیمی به‌همراه امام جماعت مسجد جمع شده‌اند تا از تاریخ ساخت مسجد و فعالیت‌های اینجا بیشتر برایمان بگویند.
بی‌بی‌معصومه چارطاق از ساکنان بومی روستای کلاته‌برفی است. پدر و پدربزرگش از ساکنان و کشاورزان اینجا بودند. حدود هشتادسال دارد؛ با‌این‌حال به‌خوبی به یاد می‌آورد که زمین مسجد را چه کسی وقف کرده است و این‌طور برایمان روایت می‌کند و می‌گوید: از وقتی چشم باز کردم، ساکن همین کلاته‌برفی بودم. آن زمان این نقطه، زمین باغ و کشاورزی بود و اهالی بیشتر پنبه می‌کاشتند. اولین ارباب اینجا علی‌اصغر امین‌تجار اولین بود که زمین‌ها را به ارباب دیگری واگذار کرد که نامش را به خاطر ندارم.
بعد هم حاج‌آقا استکانی زمینهای اینجا را خرید و او بود که بخشی از زمین‌هایش را برای مسجد وقف کرد. زمین بزرگی دراختیار مردم روستا گذاشت و مردم با آجر و خشت در بخش کوچکی از زمین، دیوار‌های مسجد را بالا بردند. یادم است همسر مرحومم با گاری، آهن نبشی می‌آورد تا سقف را درست کنند. همه دست به دست هم دادند تا بخشی از این مسجد بنا شد.
خشت‌به‌خشت با دسترنج اهالی
آن زمان حدود چهل‌خانوار در روستا زندگی می‌کردند و، چون روستا مسجدی نداشت، از ارباب خواستند که زمینی برای ساخت مسجد در‌اختیارشان بگذارد؛ مرحوم استکانی هم قبول می‌کند. چند‌سال بعد به‌مرور زمان و با کمک‌های مالی اهالی روستا، مسجد بازسازی و بزرگ‌تر می‌شود. زمین مسجد به گفته اهالی حدود پانصد‌مترمربع است. کتابخانه کوچکی با یک میز و چند صندلی هم نشان می‌دهد که اهل مطالعه می‌توانند اینجا ساعتی را به تورق کتب بگذرانند.
قاسم آخری یکی دیگر از ساکنان قدیمی اینجاست که ۴۷ سال پیش، از چناران به اینجا آمده و در خانه ارباب زندگی کرده است. او می‌گوید: آخرین ارباب روستا ابوالقاسم سیدی بود. زمانی‌که ما به اینجا آمدیم، مسجد را ساخته بودند، اما کوچک بود. زمین داشتیم، اما پول کافی برای بزرگ‌کردن مسجد نداشتیم. مردم به‌مرور پول می‌دادند و حاجی‌معمار خدابیامرز هم که از اهالی اینجا بود، ساخت‌و‌ساز مسجد را ادامه می‌داد. بنای امروز حاصل دسترنج همه اهالی است.
گرم‌کردن مسجد با بخاری هیزمی
حیدر غفاری، یکی دیگر از ساکنان قدیمی اینجا، ۴۵سال پیش به اینجا آمده است. او حرف قدیمی‌ها را تأیید می‌کند و می‌گوید: خانه‌های اینجا در گذشته گنبدی بود و مردم نمی‌توانستند مراسم روضه و محرم و صفر را در خانه برگزار کنند. با همکاری حاجی‌استکانی مسجد ساخته شد. یادم است فصل زمستان، مسجد بخاری کنده‌ای داشت و هربار که می‌خواستیم اینجا را گرم کنیم، سراغ هیزم درختان خشک می‌رفتیم. با هربار گرم‌کردن، در و دیوار مسجد سیاه می‌شد و دوباره یکی می‌آمد و اینجا را از نو گچ یا رنگ می‌کرد.
اهالی کلاته‌برفی همیشه در همه کار‌های مسجد دست به دست هم می‌دادند، از شستن فرش‌ها گرفته تا درست‌کردن غذا برای مراسم و.... مسجد جز مدت کوتاهی قبل‌از انقلاب که اهالی از روستا رفته بودند، در بقیه ایام رونق داشت، اما از سال۱۳۹۰ که حاج‌آقا احمدی آمد، رونق بیشتری گرفته و استقبال از برنامه‌های مختلف بیشتر است.
بازسازی مسجد و ساخت حسینیه
حجت‌الاسلام‌والمسلمین قاسم علی‌احمدی، امام جماعت مسجد، سیزده‌سال پیش از خواف به اینجا آمد و از آن زمان، امام جماعت مسجد است. مسجد آن موقع جز اقامه نماز جماعت و برگزاری مراسم ماه مبارک و ایام محرم و صفر فعالیت دیگری نداشت؛ با آمدن این روحانی، حال و هوای مسجد تغییر می‌کند.
اینجا بهترین و امن‌ترین پناهگاه برای خانواده‌هاست و محور اصلی فعالیت‌های محله محسوب می‌شود
پیر و جوان با همفکری و همکاری به فعالیت‌ها و فضای مسجد رونق می‌دهند. حیاط را درست می‌کنند و مسجد را رنگ می‌زنند. بعد هم به‌دنبال راه‌اندازی مرکز نیکوکاری کارآفرینی و توانمندسازی عرشیان توس می‌روند تا بتوانند به نیازمندان و بیماران خاص محله کمک کنند. از دیگر اقدامات مهم امام جماعت مسجد با حمایت مردم و هیئت‌امنا، ساخت حسینیه الغدیر در‌کنار مسجد است.
حاج‌آقا احمدی می‌گوید: فضای داخل مسجد برای آقایان در نظر گرفته شده است و خانم‌ها از حسینیه استفاده می‌کنند و اکثر برنامه‌هایشان همان‌جاست. زمین حسینیه با کمک مردم خریداری شد و شهرداری منطقه ۱۲ در ساخت آن به مسجد بسیار کمک کرد. زیرزمین حسینیه را برای ورزش‌های رزمی آماده کردیم و طبقه اول مخصوص بانوان و طبقه دوم هم خانه خادم مسجد است.
مسجد، پایگاه امن محله
از مهم‌ترین فعالیت‌های مسجد بعداز اقامه نماز جماعت در سه نوبت می‌توان به برگزاری مناسبت‌های ملی و مذهبی ازجمله برگزاری افطاری ساده در ماه مبارک رمضان، برپایی مراسم عزاداری ایام محرم و صفر، حلقه صالحین، قرائت دعای ندبه و کمیل، ختم انعام و... اشاره کرد.
احمدی درباره همکاری مردم در برنامه‌ها می‌گوید: با اینکه ساکنان این محله اکثرا کارگر هستند و شرایط اقتصادی مناسبی ندارند، در همه فعالیت‌های مسجد حضور پررنگ دارند و از کمک دریغ نمی‌کنند. اینجا بهترین و امن‌ترین پناهگاه برای خانواده‌هاست و محور اصلی فعالیت‌های محله محسوب می‌شود. درِ مسجد و حسینیه همیشه باز است و هر‌کس در هر زمینهای کاری داشته باشد، اول به اینجا رجوع می‌کند.
دوره‌های آموزشی برای بانوان
اعظم رجایی، همسر امام جماعت مسجد و فرمانده پایگاه بسیج خواهران، مشغول آموزش به کودکان مهدالرضا (ع) در مسجد است. او درباره فعالیت بانوان در این مسجد می‌گوید: سال۱۳۹۴ پایگاه بسیج شهید‌مرتضی مطهری در مسجد در بخش آقایان و بانوان فعال شد و توانستیم برنامه‌های بسیاری برای جوانان، نوجوانان و بانوان در این مکان مذهبی برگزار کنیم. دوره‌های آموزشی روخوانی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، کلاس احکام، تفسیر قرآن در ماه مبارک رمضان، برگزاری اردو، ازجمله این فعالیت‌ها طی سال‌ها بوده است. دوره‌های طب سنتی، دوام ثامن و مشاوره خانواده نیز برای خانم‌ها برگزار شده است.
این بانوی فعال محله درباره نقش مسجد در میزبانی از مراسم گوناگون می‌گوید: تا قبل از ساخت حسینیه، بانوان روضه و مراسم مختلف را در خانه‌ها برگزار می‌کردند، اما بعد از ساخت حسینیه حالا همگی اینجا فعال هستند و کار‌ها را بین خودشان تقسیم کرده‌اند.
* این گزارش پنج‌شنبه ۱۳ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۴۷ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
